Ziyibhiliyoni iinkomo kwihlabathi

Ziqikelelwa kwibhiliyoni xa zizonke iinkomo ezikhoyo kwihlabathi ngokwengxelo engqinelwa ngumbutho wezizwe ezimanyeneyo (UN). Inkomo sesinye sezilwanyana ezihamba phambili ukudlala indima enkulu kuphuhliso lezolimo nokufuya kwihlabathi.

Ilizwekazi laseAfrika lelinye leendawo zehlabathi elixhomekeke kakhulu kwiimveliso zeenkomo eziquka inyama nobisi.

Kumazantsi weAfrika iinkomo zisebenza kakhulu kumasiko, ukulima nokwenza imali ngeendlela ezininzi. Izizwe ezimanyeneyo zithi ilizwe laseIndiya lihamba phambili ngokuba lelona lizwe lineenkomo ezininzi emhlabeni.

Kuthiwa ela lizwe lineenkomo ezikumakhulu amathathu anesixhenxe ezigidi, lilandelwa lilizwe laseBrazil ngokuba neenkomo ezininzi emhlabeni. Ilizwe laseBrazil lona lineenkomo ezisondeleyo kumakhulu amabini ezigidi (194 million), logama ilizwe laseTshayina lona lineenkomo ezikwikhulu lezigidi.

Iinkomo zezona zininzi kwihlabathi xa zithelekiswa nezinye izinto ezifuyiweyo ezinamanqina amane. Ilizwe laseMelika linamashumi asithoba ezigidi zeenkomo, iNew Zealand neUruguay ngamanye wamazwe aneenkomo eziliqela ehlabathini.

Iinkomo ziqale ukuba yinxalenye yentlalo yabantu ngeminyaka yoo8000 BC, ilizwe laseTshayina lelokuqala ukubonisa umdla kwiinkomo ngalo maxesha. Inani leenkomo ezikhoyo kwihlabathi linyuke lisuka kumakhulu alithoba ezigidi ngonyaka ka2021.

Imveliso yeenkomo kwihlabathi ijongene nengxaki yezifo, imozulu eguqukayo nobusela obuhlasela amafama wemfuyo kwihlabathi ngokubanzi. Ziinkukhu kuphela ezogqitha inani lezinto eziveliswa efama ngokwamanani, kaloku kulula ukuvelisa iinkukhu. Inyama, ubisi, iimfele namasi zezona mveliso ziphambili eziphuma enkomeni ukuze amafama akwazi ukwenza imali.

Kwiimveliso zobisi lwenkomo zininzi izinto eziveliswa ngokusebenzisa ubuxhakaxhaka bala maxesha. Iimfele zeenkomo zisetyenziswa ukwenza izinto zokunxiba eziquka izihlangu, izilamba, amabhanti neminqwazi nezinye izinto zexhabiso. Kumazwe aseAfrika kwenziwa neengubo ezithi zinxitywe ngamadoda neenkosi bebonisa ubunganga babo.

Ukusukela ngeminyaka yoo1800, amazwe ehlabathi aqalisa ukunaniselana ngeendidi ezahlukeneyo zeenkomo. Kunamhlanje amazwe ehlabathi aneenkomo ezizindidi ezahlukeneyo.

Kukho iinkomo zenyama, kukho ezobisi kukwakho nezo zikho nje ukuze zihombise imihlambi yamafama ezifana neeNguni zaseAfrika.

Ngenxa yemveliso yeenkomo kwihlabathi, baninzi abantu abaphangela kwiifama nakwezinye iindawo ezifuye iinkomo.