Bambi kubantwana ‘belakitreki’ baswele umonde!

Phaya phambili, umntwana esakhuliswa luluntu, umntwana esakhuliswa lusapho ngokubanzi, umntwana esakhuliswa yintlalo kwanesizwe sakowabo, umntwana ebekhula ezinzile nkalo zonke.

Umntwana ngelo xesha ebengathi ukuze amazi umntu, ibe ngumzali wakhe, ititshala yakhe, unyawontle webandla akhonza kulo, inqununu yesikolo sakhe okanye oomakhulu bakhe.

Kubomi bangaphambili umntwana ebukhuliswa kugxininiswa kwiinqobo zobomi ezingundoqo. Ezi nqobo zobomi zezo zifana nentobeko, imbeko kubazali nakuluntu luphela, inkuthalo egqibeleleyo, kangangokuba umntwana angalindi ukuthunywa phambi kokuba enze nantoni na phakathi kwekhaya, ntumakalo leyo ingahambi nokurhuqa iinyawo netshiki, ukuhlonipha nokuphila isiko nesithethe, ukuzeka kade umsindo, inzondelelo kunye nomonde.

Ukuba ke umntwana uye waphoswa ngala mabakala ndiwakhankanye ngentla apha, kungenjalo yena njengesiqu akhethe ukuwabetha ngoyaba okanye acezele kude kuwo, amaxesha amaninzi loo mntwana uthi njengokuba ekhula, abe yingxaki esizweni.

Kubazali abaninzi kule mihla, nakuluntu ngokubanzi, ndiqinisekile ukuba xa kusakhiwa umkhanyo kunikwe nengqwalasela kwindlela abayiyo abantu abatsha nabantwana bezi ntsuku, abantwana belakitreki, kukho umahluko omkhulu kakhulu kubo xa kuthelekiswa nabo babefikela kwizandla ezishushu, izandla zesiko nesintu, izandla ezazisikelelekile zabazalisikazi.

Kwekhu, kazi baya phi na mzi kantu ababelekisi ababebeka ubuntu, isiko neentsikelelo phambili, ngokungafaniyo nabanye kubabelekisi banamhlanje, abajonge ukwenza imali endaweni yokubelekisa kutsho kuvele iintsana eziza kuba ngumzekelo omhle eluntwini?

Bona ke ababelekisi banamhlanje babelekisa kusetyenziswa ilakitreki (umbane), nabo ke phofu asinakho ukubabeka ibala, kuba benza umsebenzi abawufundeleyo nobaphilisayo.

Umahluko wona uqala phaya kwindlela le umntwana aza ngayo emhlabeni. Kaloku konke okuhamba nemveli namafa ethu, kwakuphilisa kwaye kuzinzisa intlalo, kodwa konke okuze nenguquko, nguquko leyo isizisela iintsana zethu ngombane okanye ilakitreki, kuza notshintsho olungaginyisi mathe ncam.

Nindive kakuhle zidwesha zakuthi, andithi masihlale sisidla ngendeb’ endala, koko ndithi ukuba sikhetha ukutshintsha, utshintsho malungabi nagalelo ligwenxa kubomi bethu, galelo elo lihamba nokutshabalala kobuntu nendili kuthi mzi kaPhalo.

Ukuba umntwana welakitreki naye ebekhuliswa ngalaa ndlela umntwana womXhosa, umntwana weAfrika wayekhuliswa ngayo ngaphambili, indlela eyayigunyazisa igalelo lentlalo, igalelo loluntu, igalelo losapho ngokubanzi kwanegalelo lesizwe ekukhulisweni komntwana, ingxaki yabantwana abangenambeko, abangenamonde nabangamaziyo umntu ngeyingekho.

Kwiincoko endihlala ndinazo noogxa bam emsebenzini, abalingane bam kwiindibano zokwakha uluntu nakwezemidlalo, nkqu nakwizisusa ezi zembala, isikhalo sabazali noluntu jikelele sinye ngabantu abatsha nabantwana banamhlanje, abantwana belakitreki, seso sokuswela intlonipho, imbeko nobuntu.

Bambi kubantu endihlala ndifuthelana nabo sishukuxe, siphendle intlalo yanamhlanje, bakhala ngobuvila kubantwana banamhlanje, ukuthanda inkcubeko yaseNtshona ukogqitha le yabo yemveli, kwaye kukhalwa ngakumbi ngokucaphuka msinya kwabo nokungabi namonde kwabo.

Ukuswela umonde kubantwana bethu kukhangeleka iyiyona nto iphambili kwezo zikhwinisa umzi. Kwimizekelo ethe yanikwa kwezi ncoko, owona ugqamayo ngulowo wokuba bathi abantu abakhulu bezincokolela, mhlawumbi besidla imbadu ngemiba ebalulekileyo entlalweni, suka kuthi qham gqi ityendyana okanye intwazanana, ingabi nantloni ukusuka ibaphazamise ngokuthetha nomnye kwaba bancokolayo, okanye ibuze umbuzo komnye wabo, ingakhange icele xolo okanye ibulise.

Uyithini ke phofu eyabanye babantwana bethu kule mihla abathi xa befuna into ebazalini, nokuba yimpahla enamagama amakhulu ebiza amakhulu namawaka eerandi, nokuba bafuna ukuya kwimisitho yolonwabo ngobusuku okanye bafuna imali ngenkani ebazalini, baqwele ukufuna nokuhamba ngezithuthi zabazali kwangale nkani, athi umzali xa esala, abantwana banamhlanje bangoyiki ukuthukisa bakhalaze kubazali, abanye kubo bade baxolele nokuzibulala, bambi bade baphose nenqindi kwalapha emzalini.

Yiyeke ke eyokurhuqa kwabo iinyawo xa bethunywa, ukuphendula ebantwini abadala, ukungabathobeli abanye abantu abadala, babajonge njengabazali babo nokuba abazalwa ngabo, ukuyinyanya kwabo intlalo yasezilalini nokungafuni kwabo ukuhlonipha, andisathethi ke ngokungaxabisi kwabo ulwimi lwabo lweenkobe!

Isizeka bani yintoni okanye ngubani? Sithi bazali abayekeleleyo ukuze kube nje? Ingalungiswa njani bethu le meko?

Kumele siphakame kungekonakali kuba nokuba siyathanda okanye asithandi, aba bantwana belakitreki baphuma endleleni, ngabazali bangomso bezizukulwana zethu!

Kwakuthi kwakulunga, iyeke ukuba ngabazali abangcwaba iintsana zabo, koko kubuye ithemba lokungcwatywa ziintsana zethu sakukhokhoba sikhabe iibhekile!

Mzi kaNtu inyaniso ayibulali, koko iyakhulula!