Bhala ngokukuko

AmaXhosa ayasithanda isiXhosa, kodwa asilela ngokumangalisayo ekusibhaleni ngokukuko. Andazi kufundiswa ntoni na esikolweni kule mihla ngokusingise kwisiXhosa, kodwa okucacayo kukuba UKUBHALA NGOKUKO asiyonxalenye yokufundiswayo. Angeke sibe nabantu abaphumelele isiXhosa kwibanga leshumi ababhala gwenxa kangaka kanti kuyafundiswa oko ezikolweni.

Ixhala lam ke kukuba oku kukhokelela ekunyamalaleni kwemigaqo yokubhalwa kolu lwimi. Ziyaphela iingcali zegrama yesiXhosa, sele sisele namaxhego namaxhegwazana angasathathi nxaxheba kwimicimbi yeelwimi.

Imingqandandana eseleyo imbalwa kakhulu ukuba imelane nale nto ndiyibonayo. Xa kusaphulwa le ikhoyo kwakuvelaphi ukudalwa kwemigaqo yamagama avelayo?

Xa siqesha oosozilwimi besiXhosa asisayenzi into yokubahlolela ukukwazi ukubhala, kuba bayalutshona olo viwo, sihlola zakhono zimbi. Sele sincedwa ngamacweyo esibathumela kuwo ukuze babe ngoosozilwimi ababhala ngokukuko.

Yinqwaba imibhalo-ngqangi endiyithunyelelwa ngababhali abakhasayo ukuba ndiyijonge. Andibi nako ukuyifeza loo nxaxheba ngokushincwa kukubhala ngokungekho mgaqweni kwabo.

Asiyomibhalo-ngqangi nje kuphela, neencwadi ezibhalwe gwenxa zingangoboya benja ngenxa yokufeda kwabapapashi nokwanda kokuzipapashela.

Andithethi nje iimpazamo ezisenokwenziwa nangubani na kuba ke zona zohlala zikhona nakoluphi na ulwimi, mna ndithetha ubugwenxa kubhalo.

Oonondaba besiXhosa bangade babe bayaluthanda ulwimi lwabo kuba bentathela ngalo, kodwa ukulubhala ngokufanelekileyo yimamalatile! Indlela ababhala ngayo ayithembisi ingabonisi kwanokuba bayanqwenela ukubuya babhale ngokukuko.

Abavelisi-ndaba nabahleli bahlela umxholo wodwa, ulwimi abalunanzi. Ukuba ungajonga izikripthi ezifundwa ngoonondaba ungase uphathwe yintsini ukuba akuthanga bhutyu isithukokazi; indlela ezibhalwa ngokungekho mgaqweni ngayo!

Ungamva umsasazi etyibilika ukufunda, kanti phambi kwamehlo akhe ziintloni.

Okundishinca nangakumbi ke kukuba ababhali banako ukuba bangaziphuhlisa ngokunokwabo, bazihlangule kolu gxeko.

Ilula into abamele kuyenza ukuze bakwazi ukubhala, KUKUFUNDA IINCWADI ezibhalwe ngabhali abakwaziyo ukubhala isiXhosa, ingakumbi iincwadi zababhali bakudala abafana nooSawule nooJolobe nooMtuze nooMkhonto nooTshabe nooMqhayi nooJodan, njalo-njalo.

Bakhona nababhali abatsha ababhala ngokukuko, abafana nooMagqashela nooNtwana nooMatyumza nooMakuliwe, nabanye ke.

Angeke ube ngumbhali onguye ungafundi. Kukufunda iincwadi ezibhaleke ngokukuko okukwenza ubone indlela yokubhala eyiyo xa uyiphosile esikolweni.

Uqhawulo-magama ngumba endingaziyo ukuba ababhali bathakathwa ngubani na kuwo. Ndise ndingazi ukuba kuqale kwayintoni na ukwahlula isikhombisi kwisibizo?

Umntu asuke ohlule isakhi kwisibizo esisakhayo ndingazi wenzani; okanye afake iqhagamshela phakathi kwaso nesibizo eso! Kunesakhi esinelishwa nendakhetha ukuyeka ukusisebenzisa ngenxa yokuguqulwa kwaso ngabahleli abapapasha iincwadi namanqaku am, esi singu-kwa.

Andazi ukuba likhona na igama elingu-kwa le nto bambhala azimele yedwa okanye bamfake iqhagamshela ngokungathi benza isibizo esimbanxa.

Ndithe ndakudinwa kukucacisa into elula olo hlobo ndasuka ndakhetha ukungasisebenzisi esi sakhi kuba ndingafuni kwayanyaniswa nokwenziwa kuso ngabahleli bam. Andazi ke sakuze saziwe xa liphi na ilanga; okanye kukuduka kwaso bethu?

Indlela abangafuni kulungiswa ngayo ke aba bantu ndithetha ngabo, aba kuthiwa ngoonondaba nabasasazi nababhali! Baqumba babe zizifu mntakabawo wakubathethisa ubalungisa, ubone ukuba uya kungena ezincwadini zabo zasesihogweni okwenja kunonkobongela. Ndaza ndakuva zwindini!

Oko ndalukayo andizange ndabetha mntu, ngaphandle kokuqeqesha abantwana, nosibuyile esambetha endlwini yesifana andizange ndigalele mna nangona ndandikuvuyela nje ukohlwaywa kwakhe. Kodwa umbhali obhala kakubi ibangase ndimvale ngodlwabevu lwempama! Ndingubani ke mna ukuba ndingafaka impama emntwini? Ishi! Goba msenge iibhokhwe zikutye!

Owenu kwisiXhosa, Nxuba.