Fort Hare: ikhaya leengqondi neengqwele

UMBHIYOZO weminyaka elikhulu weYunivesithi iFort Hare eDikeni ngoLwesihlanu ubonakalise ngokuphandle okokuba eli zikomfundo asingomadonga neencwadi nje kuphela.

Le yunivesithi likhaya leengqwele neengqondi, ezincedise ekubumbeni iAfrika.

Uninzi lwezithethi ezithethe ngolu suku zikhumbuzile ukuba iFort Hare yindawo yokuzikisisa ukucinga.

Iindwalutho ebezizimase lo msitho beziquka uMongameli Jacob Zuma, uMongameli waseZimbabwe uRobert Mugabe, usihlalo wekomishini yeMbumba yamaAfrika (AU) uNkosazana Dlamini-Zuma inkulumbuso uPhumulo Masualle, abantwana begazi, abaphathiswa ukubala nje abambalwa.

UMugabe, ofunde kweli zikomfundo kwiminyaka yoo1950, uthi eFort Hare kulapho waqala ukuzibona exoxa ngepolitiki echaphazela ihlabathi.

Kule mibhiyozo, uMugabe uthethe into ephantse ifike kwimizuzu engamashumi amahlanu. Intetho yakhe ibinongwe ngezithako zobungqondi nobulumko, nto leyo ebangele ukuba kuzole kuthi cwaka ngethuba ethetha.

“EFort Hare kulapho ndafunda ngepolitiki yase-Afrika nehlabathi. Kulapho ndathi ndaguquka khona, ngokwemo yokucinga,” utsho uMugabe.

Uthi usakhumbula yena neqela lakhe benqumla umlambo iTyhume eDikeni bebamba iindibano zokuxovula iingxaki zepolitiki abajongene nazo. “Sasingabantu abatsha, abasemandleni.”

UMugabe uthi iFort Hare yabanceda kakhulu ekubalungiseni iingqondo ukuze balungele ukuqubisana nezivunguvungu zepolitiki yelo xesha.

Uthi inkxalabo yakhe kukuba abantu abamnyama, nanamhla oku, basazabalazela ukuzibonakalisa ukuba bayakwazi ukwenza izinto ngaphandle koncedo laseNtshona.

Ukwathe sokuze kubekho kulingana phakathi kwabamnyama nabamhlophe ukuba abo bamhlophe basazibona bengoongqondongqondo kwezoqoqosho nasekuqesheni lo gama abantu abamntsundu bezibona bengabaxelengi.

Ethetha kwakulo msitho, uMongameli Jacob Zuma uthi, eli zikomfundo lakuhlala liliqhayiya loMzantsi Afrika neAfrika iphela.

“Kwakucacile nje kwantlandlolo ukuba iFort Hare yayizakuba sisiza somzabalazo wezemfundo nasekukhululeni iAfrika emakhamandeleni,” utshilo uZuma.

Ethethela ikomkhulu lamaRharhabe uNkosana Zolile Burns-Ncamashe uthi iFort Hare yafundisa iinkokeli “ezatsho zathungulula inwebu ebuqhitsiba”.

UDlamini-Zuma ubongoze iFort Hare ukuba iqhubeke nokuvelisa iinkokeli ezinokuba ziintsika zokuqhubela phambili imibono ye-AU.

Ingqonyela yaseFort Hare uGqirha Mvuyo Tom uthi imibhiyozo yeli zikomfundo izakuqhuba wonke lo nyaka.

sithandiwe.velaphi@inl.co.za