Isikhumbuzo seminyaka eyi-26 yokulityalwa

IZOLO ibiyimiqodi kwiiwadi ezithile kweli loMzantsi Afrika, uluntu luthabatha inxaxheba kunyulo lovalozikhewu koomasipala, kodwa kwilali yaseNgxondorheni kuQoboqobo abahlali bathe benza into abayibiza njengesikhumbuzo seminyaka engamashumi amabini anesithandathu sokulityalwa ngokweenkonzo.

Yiminyaka ingamashumi amabini anesithandathu ilizwe loMzantsi Afrika liphantsi kwenkqubo yentando yesininzi, kodwa eNgxondorheni bathi bazibona belityelwe bona ngurhulumente.

Beyibhale ngesiNgesi, abahlali bale lali babambe isikhumbuzo sento abayichaza njenge “26th Anniversary of NO Service Delivery”. Kumnxeba abe bewenze kwiphephandaba I’solezwe lesiXhosa, omnye wabahlali baseNgxondorheni uthe: “Uza kuzibonela ngokwakho le nto siyithethayo”.

Ekungeneni kule lali, indlela imbi. Oompompi bamanzi abaphumi manzi.

“Indlela umasipala wethu, Amahlathi, oqhuba ngayo asiyithandi. Akasihoyanga tu. Yiminyaka sikhalazela ukungabikho kweenkonzo kwindawo yethu, kodwa akukho rhulumente osimamelayo. Kudala silinde izinto azenzeki. Into ehamba phambili zizithembiso.

“Indlela yethu yindlela njee, kodwa ayondlela. Isikolo sethu asikho semgangathweni. Iholo lethu oko lalakhiwe ngodaka ngabahlali. Asinabhulorho! Kudala sicela ungenelelo kooceba, kodwa akukho bani osihoyayo,” utshilo uAyabonga Katikati, uSekela Nobhala kwikomiti yabahlali.

Omnye wabahlali uThulani Magingxi uthi yiminyaka bethenjiswa ngurhulumente. “Ukusukela ngo1994, zange saxhamla nto. Asinamanzi, oompompi esinabo abaphumi manzi. Sibone ukuba masidibane sizenzele umbhiyozo wokungahoywa.”

UMagingxi uthi iinkokeli zeANC bezikhe zafika kule ndawo. “Bafike basithembisa, sabaxelela ukuba sakubahoya emva kolonyulo lovalozikhewu,” utshilo uMagingxi.

USisamkele Bhoxongo uthi bafuna uphuhliso eNgxondorha. “Kudala safuna iholo asilakhelwa. Ibhulorho yethu kuthi kwakuna imvula, abantwana kubenzima ukuya esikolweni. Umbane esinawo mtsha kakhulu. Sigqibe ixesha elide singenambane.”

USodolophu woMasipala iAmahlathi, uAgnes Hobo, uthi bebengenile umzi nomzi begaya inkxaso yokuvotelwa komgqatswa wabo.

“Abahlali bebesixelele ukuba baza kuvota. Siyothuka ukudibana nolu lutsha olungafuni kuthetha nathi. Bebekhale ngamanzi, ndawazisa amatanki amane. Ngoku into abayithethayo bathi nantoni esifuna ukubanika masibanike emva kolonyulo,” utshilo uHobo.

Unyulo lovalozikhewu ebelucetyelwe ukuqhutyelwa kwisikolo iFort Cox Primary eNgxondorheni, belungekaqhubeki ngethuba sibhala eli nqaku.

Iinzame zenkokeli yephondo kwiANC, uMncedi Nontsele, obezama ukuthoba umsindo wabahlali ziwe phantsi, abahlali besithi bakulimamela emva kolonyulo iphondo.