Liyagxekwa igama likaMakhanda!

UMphathiswa wezobuGcisa neNkcubeko uNathi Mthethwa UMFANEKISO: David Ritchie

I-OFISI yoMphathiswa weSebe lobuGcisa neNkcubeko kweli uNathi Mthethwa,  ifumene imbalelwano ezikumakhulu amathathu eziphikisana nokutshintshwa kwegama ledolophu yaseMakhanda.


Kwinyanga ephelileyo, lo mphathiswa wafaka kumqulu karhulumente iGazette esisiqinisekiso sokuba eli gama lilo emalisetyenziswe ukubiza le dolophu.


UMakhanda yinkokheli yemveli yesizwe samaXhosa eyazibalula ngokulwela ukukhusela umhlaba weli.


Ingxelo ithi esona sigxeko siphambili malunga nokutshintshwa kweli gama bathi kuchithwa iimali kutshintsho olungenamsebenzi, bakwathi abakhange banikwe ithuba elililo ukuvakalisa izimvo zabo koku.

 

Eziphendulela kwezi zityholo,  uMthethwa waxelela amajelo eendaba ukuba abantu balinikwa ithuba lokuvakalisa izimvo zabo.


“Asinako ukugqithisa igama elinje ngaphandle kwesiqinisekiso sokuba uluntu lufumene ithuba elihle ekutshintsheni igama.”


Ngeminyaka yoo1800, uNxele Makhanda uzibalule kwiimfazwe ezilithoba eziliwe ngamaXhosa namaNgesi kweli leMpuma Koloni. 


Zininzi iidolophu, oomasipala, izitalato nezinye izinto ezitshintshwe ngurhulumente weli ukusukela oko kwangena ulawulo lorhulumente wesininzi kweli.


“Ngamashumi amabini eminyaka abantu bala dolophu bexoxa ngokutshintshwa kweli gama, aziyonyani iingxelo zokuba abakhange balinikwe ithuba,” uthethe watsho uMthethwa.

 

UGraham okwathiywa ngaye le dolophu ngomnye wabacinezeli abathi bazibalula ngokuthatha umhlaba bebulala abantu ababexhasa iiNkosi ezinjengoMakhanda.


Amajelo eendaba sele eqalile ukusebenzisa eli gama nangona kuvuka izigxeko ezitsha malunga nalo.


Ngabezoshishino, amafama, izifundiswa noluntu ngokubanzi abagxeke le nguqu, ingakumbi abamhlophe.