‘Malitshintshwe igama leFort Hare’ – Ntsebeza

Inqununu yeFort Hare University uDumisa NtsebezaUMFANEKISO: SIYANDA JANTJIES

Inqununu entsha yaseFort Hare, uDumisa Ntsebeza, uthi iimfundimani ezifunda ngokuphanda nzulu kwela ziko maziqalise ukukhangela ukuba igama elithi “Fort Hare” ingaba lisafanelekile na.

Lo kaNtsebeza ebethetha kwisidlo ebesilandela ukufungiswa kwakhe njengenqununu entsha yaseFort Hare ekunye nosekela-nqununu, uSakhela Buhlungu.

“Izifundiswa zale mihla kumele ukuba zikhangele ukufaneleka kweli gama lithi Fort Hare kule yunivesithi, ngenjongo zokunika impendulo kubantu ababengamaxhoba eemeko zangaphambili, makuphandwe nzulu ngezi zinto ukuze kunikwe iimpendulo ezichanekileyo,” uthethe watsho uNtsebeza.

Uthi makuphandwe ukufaneleka kohlobo lwemfundo ehlohlwa kwela ziko ukuba iyafunwa na ngabafundi. “Ngeli xesha abafundi bebeqhankqalazela imfundo esimahla, ndifumanise ukuba kukwafuneka ukuba sikhangele ukuba le mfundo bayinikwayo yile bayifunayo na,” uthethe watsho uNtsebeza.

Ukutshintshwa kwegama lala yunivesithi kukhe kwasemilonyeni yabantu kunyaka ophelileyo ngethuba bekuqhutywa imibhiyozo yeminyaka elikhulu eliziko lasekwayo.

“Xa usiva ukuba iFort Hare ithiywe ngegama lendoda eyayikhokele umkhosi wamaBritane, kutheni le yunivesithi ibizwa ngokuba yiFort Hare, ziphi izimvo zabantu ngalo mcimbi,” utsho uNtsebeza.

Ubuza ukuba ngoobani iinkokheli zabantu ezazikho phambi kokuba kufike uHare ekwathiywa ngaye eli ziko.

“Zizifundiswa ezizakuphanda ngolu luvo zikhangela ukufaneleka kweli gama, makuphakanyiswe izimvo zamaxhoba eemeko zangaphambili,” ucacise watsho uNtsebeza.

Ukwakhwele ezehlela kuNjingalwazi uJeff Peires ngendlela abhale ngayo ibali likaNongqawuse.

Ukubekwa kukaNtsebeza noBuhlungu kwiveki ephelileyo, kugagene noqhankqalazo lwabasebenzi bela ziko abebekhalazela ukunyuselwa imivuzo.

UNtsebeza ungena kwesi sikhundla endaweni kaMfundisi Makhenkesi Stofile obhubhe kunyaka ophelileyo enexesha elincinci ebambe isikhundla senqununu yala yunivesithi. Ethetha kulo msitho, uNjingalwazi Buhlungu uthi uphuhliso lwaseFort Hare lumele ukuba luhambelane nokuphuhla kwedolophu yaseDikeni.

“Khangela indlela eyiyo idolophu yase Stellenbosch neyunivesithi yayo, ujonge indlela eyiyo idolophu yaseRhini kunye neyunivesithi yayo, sinoxanduva lokuqinisekisa ukuba sijike iDikeni ibeyidolophu esemgangathweni,” uthethe watsho uBuhlungu.

Uthi abantu abafundileyo nabafanelekileyo abavumi kusebenza kweli ziko ngenxa yokuba idolophu engqonge le yunivesithi ayiphuhlanga ngokwaneleyo.

Intetho eyelelene kule yenziwe nguNjingalwazi uRobert Sobukhwe ngo1948, nalapho waxelela abafundi nabahlohli ukuba ela ziko malisetyenziswe ukuphuhlisa abantu abamnyama, wathi. “Le yunivesithi mayibe luncedo kubantu abamnyama ngolu hlobo iyunivesithi yaseStellenbosch ilulo kubantu abangama Afrikaner,” watsho uSobukhwe.