Ndondla abantwana ngenxa yeMacadamia

Abasebenzi befama yamandongomane (Macadamia) eNcerha eMonti bekunye namagosa aphezulu karhulumente ngethuba lesivunoUMFANEKISO: SIYANDA JANTJIES

Ngabahlali abalikhulu elinamashumi amahlanu ananye baseNcerha eMonti abakwaziyo ukulwa indlala emakhayeni abo ngenxa yokulinywa kwendongomane leMacadamia kula ndawo.

UNonzukiso Bhatyi uthi buguqukile ubomi bakhe ngenxa yokuqeshwa kumasimi avelisa la mandongomane ukusukela ngonyaka ka2006.

“Ukusukela ngonyaka ka2005 ndiqeshwe apha ndisuka kwikhaya ebekungekho mntu uphangelayo, ndinabantwana abathathu, abathandathu bakadade wethu nomama wam baxhomekeke kum, ndondla abantwana ngenxa yeMacadamia,” utsho uBhatyi.

Oku kuvele ngethuba kuqala inkqubo yokuvunwa kweli ndongomana leMacadamia elityalwe kwezi lali zaseNcerha.

Inkqubo yokulinywa kweMacadamia eNcerha yindibanisela phakathi kweAmajingqi Investment Trust kunye neEastern Cape Macadamia.

UMkhululi Phakade weEastern Cape Macadamia uthi bayavuya kukuba bede bafikelela kwelinqanaba lokuba kuvunwe eNcerha.

“Ndikhumbula kakuhle ukuqala kwethu ukuthetha nekomkhulu lalapha nabantu ngokubanzi malunga nokutyalwa kweMacadamia apha, kwakulinywa ipayinapile nombona apha safika nalo mbono basamnkela abantu nekomkhulu,” ucacise watsho uPakade.

Ukutyalwa kweMacadamia eNcerha kuguqule le ndawo yaba yindawo yotyelelo nokukhula kwamashishini amancinci aseNcerha.

“Zonke iinkonzo esizisebenzisa apha zisuka kwiinkampani zabahlali balapha eNcerha kuquka namathuba emisebenzi, intengiso yeMacademia kwihlabathi nayo ikwinqanaba eliphezu ngokusithethayo,” uthethe watsho uPakade.

Ikomkhulu lamaJingqi lithi ngenene ukutyalwa kweMacadamia eNcerha kuzala amaduna namathokazi. UNkosazana NomaXhosa Jongilanga uthi luyakhula uphuhliso kulendawo.

“Sivule isikolo sokufundisa abantu ngendlela zokutyala iMacadamia, apho sinabantwana balapha abaqeshiweyo, sifumana abantu abaphuma kumanye amaphondo befuna ukufunda ngeMacademia,” uthethe watsho uJongilanga.

Ngumhlaba okwikhulu namashumi asibhozo ehektare osetyenziswa kulo msebenzi. UJerry Mashama ohamba negqiza lephondo laseMntla Ntshona uthi banqwenela ukufunda kweli phondo leMpuma Koloni indlela zokutyala iMacadamia.

“Sinenkqubo ezininzi esinazo eMntla Ntshona, sifuna ukuqala nale yeMacadamia nakwelethu iphondo.”

Ethetha kulo msitho wokusungulwa kwexesha lesivuno umphathiswa uMlibo Qhoboshiyane uthi le nkqubo yenye kwezo zenza ukuba iMpuma Koloni incedise kurhulumente kazwelonke kwinkqubo zophuhliso (NDP).

“Urhulumente weMpuma Koloni ugalele imali ekumashumi amathandathu ezigidi zerandi (R60 Million) kule nkqubo, amashumi amahlanu wezozigidi ayesuka kwelisebe lezolimo nophuhliso lamaphandle,” uthethe watsho uQoboshiyane.

Kunyaka ophelileyo kumiselwe kwa inkqubo yokulinywa kweMacadamia kuGutyana phantsi kweliso elibanzi lekomkhulu lakwaDumalisile.