UMbeki uncoma amagunya enkundla yomgaqo siseko

ISIGQIBO seloMzantsi Afrika sokwakha idemokhrasi sisekelwe phezu komgaqo siseko yayisisiqinisekiso sokuba amalungu eenkundla zomthetho, abo bajongene nolwaphulo mthetho, kwakunye nabo basebenza kumaqumrhu karhulumente bangazithengisi kumalungu emibutho yezopolitiko, nakumaqela anomdla.

Oku kuthethwe ngowayesakuba ngumongameli weli uThabo Mbeki. UMbeki uthe mabalandele ekhondweni lentetho yentloko yeejaji kweli uMogoeng Mogoeng othe, “Andithengisi ngomphefumlo wam.”

Umbeki ukuthethe oku kumbhalo awenze ngethuba ephefumla ngesigwebo sale nkundla kwiiveki ezimbini ezidlulileyo.

Le nkundla ifumene umongameli weli uJacob Zuma enesiphene sokophula umgaqo siseko ngethuba enganqandi inkcithomali eyenzeke ngethuba kuphuculwa ezokhuseleko kwikhaya lakhe eliseNkandla nangokwala ukulandela izibhambathiso zoMkhuseli Woluntu uThuli Madonsela.

“Ukuvuma umgaqo siseko weli ngo 1996 yayilinyathelo esalithabatha ngenjongo yokuseka indlela yolawulo leli lizwe,” utshilo uMbeki.

Uqhube wathi, “NjengoMzantsi Afrika omtsha sasinenjongo yokuba ulawulo lwethu lingahambi ekhondweni lolawulo lorhulumente wobukoloniyali kwakunye nowengcinezelo.”

Ukwathe, umbono weli lizwe yayikukuba umgaqo siseko uzakuqhawula amandla olawulo elinganiki ngcaciso, njengoko kwakunjalo ngexesha lengcinezelo.

“Ukuphumeza loo njongo savumelana kwelokuba ubungangamsha bomthetho bubesisikhokelo sengcaciso esibeka umgaqo siseko kulawulo. Kungoko ndisithi ubuzaza bokwala ukuthobela umgaqo siseko bubetha kwawena. Ngumgaqo siseko ikrele elohlula untamo likhuni wempatho gwenxa engenangcaciso,” uqhube watsho okaMbeki.

Nangona engafunanga ukondlala uluvo lwakhe ngenyathelo likaZuma emva kwesigwebo sale nkundla uMbeki ubalule ingcaciso yesi sigwebo kumagunya kamongameli. Uchaze umongameli njengomntu onoxanduva lokukhokelela ilizwe kumgaqo ekufanele liwulandele.

“Ukukhuthaza ubumbano kwilizwe kulixanduva lakhe ngokupheleleyo,” utshilo uMbeki. Uthe ilizwe libasemngciphekweni xa umongameli ethe wophula isolotya 96 lomgaqo siseko.

Ukwathe le nkundla idlale indima ebalulekileyo yokunika ingcaciso ngemisebenzi yepalamente namaziko okukhusela idemokrasi, njengoko ibonisile ngokuchza ngamandla oMkhuseli Woluntu.

johnnie.isaac@inl.co.za