‘Yandivuthuza yandigqiba iDA’

Intatheli yephephandaba Isolezwe lesiXhosa, uSithandiwe Velaphi, kudliwanondlebe noVeliswa Mvenya UMFANEKISO: ABONGILE GINYA

SIQHUBE isithuthi senkampani ukusuka eMonti ukuya eGcuwa. Xa sifikile eGcuwa inombolo yakhe ekudala ndinxibelelana naye ngayo, ikhal’ epalini. Ndimzame kweyesibini, itsho kuqala.

“Sele nilapha eGcuwa?” uVeliswa Mvenya (49) ubuza iqela lephephandaba I’solezwe lesiXhosa. “Ewe mama,” ndimphendule njalo. Emva koko usiyalele ukuba siye kwindlu yakhe eVuli Valley. “Niza kungena ngendlela yetha emva koko nibone indlela engathi yeyegraveli. Asiyograveli qha ingxaki yayo – ayihoywanga,” utsho uMvenya, wabe sele esixelela ukuba uza kusilinda ngaphandle kwamasango akwakhe.

Ngenene side safika kwindlu yakhe. Usamkela ngobubele, sathi sisathetha njalo kwaza igquba lezinja zakhe eziphaya kwisixhenxe. “Soze zinilume xa zibona mna,” utsho, ngelo xesha ziyasibungezelela izinja. Sizithembe njani na, singaphethanga zinduku? Inja kaloku yaziwa ngumniniyo!

Hayi ke, siyangena – sifikele kwelona zulu lendlu yokuhlala. Indlu ithe gabalala, umabonakude yinkabankaba – intokazi ivulele isikhululo esisasaza ngqo isithebe sengxoxo malunga nokudlakatheliswa kombuso (State Capture). Iisofa zimfumamfuma, kwigumbi elizele ulwamkelo.

Sisabuzana impilo, kufika ezinye iindwendwe. UMvenya, oshiye iDemocratic Alliance (DA) kuCanzibe kulo nyaka emva kokuba kweli qela iminyaka elishumi elinesibhozo, usichwethela bucala kwalapha kweli gumbi, ukuze senze udliwanondlebe naye.

Zisuka, singena emxholweni!

Sithandiwe Velaphi (SV): Kha usixelele ngokwenzileyo emva kokushiya iDA?

Veliswa Mvenya (VM): Ndandiyicwangcisile eyokuba ndiza kuphumla ndithathe ikhefu emva kokushiya iDA. Ndasele ndizibona iimeko ukuba zindikhomba kwelokuba lifikile ixesha lokuba ndiyishiye iDA.

Isicwangciso sam sokuqala, yayikuba ndingaphumi endlini ndilale okwesigulana. Ndalala iintsuku ezisixhenxe ndingaphumi ngaphandle, ndilele ebhedini. Apha ekulaleni kwam ndaye ndanomkhuhlane ongummangaliso owathatha iintsuku ezilishumi. Yayisisigaba sam sokuqala eso. Emva koko ndaya ekhaya [kuNtseshe eNgqamakhwe], ndahlala nomama wam ndingqongwe luthando. Ndandifuna ukuba ndibekwindawo apho kukho uthando, kungekho dyudyu lemeyile enebhombo, apho kungekho koyika kuvelwa ngemva. Emva koko ndaya eThekwini kukhenketho ze ndandula ukujongana nemeko yam ndizibuza ukuba ndingubani kanene. Oku kungenxa yokuba ndabulahla ubumna kwiDA, kuba iDA ibivuthuze yabugqiba ubumna.

SV: Yintoni eyayibangela wenze konke oku?

VM: Ngoku ndihambayo kwiDA ndabaxelela ukuba andifuni ukuba batshabalalise eyona nto ndiyithanda kunene – ipolitiki. Emva kwale mibuzo, ndagqiba kwelokuba ndithandaze ze emva koko ndizixolele. Ndandifuna ukuzixolela kuba konke okukungcikivwa kwiDA ndikuyekile kusenzeka kum, ndandifuna ukufunda isifundo.

Isono sam kwiDA kukuba bendiyazi iDA, ndizazi iinkqubo zayo ndikwazi ukuphikisa xa ndibona izinto zingahambi ngendlela.

Ndimfumene uVeliswa olitshantliziyo nesicaka soluntu. Ukuba awukho kwipolitiki kunzima ukuba ukuthi ‘Tyhini nanku uVeliswa’, ndaqokelela iimpahla endingasazifuniyo ndazisa ebantwini abahlala ematyotyombeni apha eGcuwa.

SV: Ngoku ke ngoku ukumbutho iAfrican Transformation Movement. Yintoni iAfrican Transformation Movement?

VM: iAfrican Transformation Movement (ATM) ngumbutho omtsha, ozele ukuguqula uluntu. Ingxaki esinayo kweli lizwe ukusuka kubusela ukuya kubuqhophololo, kukuba iingqondo zethu ikhona le nto igwenxa zicinga ngayo. Masibuyele eMbo siyozikhangela. Ingaba oku kwenzeka ngenxa yokuba simlibele uThixo?

Ndiye kulo mbutho kuba ezi zinto iziphakamisayo zifumana indawo entliziyweni kum. Imibutho efana neANC, UDM neEFF izile kodwa ndabona ukuba mandiye kwiATM. Sikulungele ukungenela unyulo lonyaka ozayo. Sikhona kumaphondo onke. ndinguSihlalo wephondo futhi ndiyaqhuba nomsebenzi wokugaya inkxaso. Into endiyifunayo kukuba iATM iye kurhulumento lwephondo.

SV: Siva ukuba le ATM inoMongameli Jacob Zuma. Kha ucacise oko?

VM: Bendiza kubanengxaki ukuba bekungekho mntu oyonyelisayo iATM. Ndiyavuya xa abantu beyigxeka, kuba andiyifuni imibutho ekungathethwa ngayo. Kodwa ke ukuphendula umbuzo, andiyazi ukuba kutheni abantu bethelekisa iATM noZuma kuba thina besingakuvuyela ukugayelwa inkxaso nguye. Besiza kumfihlela ntoni? Aba bantu bonyelisa iATM kukuba iinkonzo ezi bagayela kuzo inkxaso zinombutho wazo ngoku, iATM.

SV: Kuyabonakala ukuba umke sele ungaphathekanga kakuhle kwiDA. Ungakhe usixelele ngoko?

VM: Andifuni kuvusa mangunda, futhi andifuni kuthengisa iDA. Andifuni nokuthetha ngayo. Nditsho naxa ndigayela inkxaso iATM.

SV: Zithini izicwangciso zakho ngeATM, njengokuba ungusihlalo wephondo nje?

VM: Sifuna ukuphatha iMpuma Koloni yonke. Siyaqhuba nomsebenzi wethu wokugaya inkxaso nokucwangcisela ukungena elulawulweni. Into esisebenza kuyo kukuqinisa iqela lethu ukuze silungele umsebenzi wokuba zizicaka zoluntu.