Entsimini

Inkxalabo ngamayeza okugonya isifo somlomo

Yogashen Pillay|Published

Iinkonzo zoShishino lweNyama eBomvu zithe kukho ukunqongophala kwezitofu zokugonya isifo somlomo, kodwa akukho sizathu sakuxhalaba.

Image: Umfanekiso ogciniweyo

Ishishini lenyama ebomvu laseMzantsi Afrika sithetha nje lijongene nomcelimngeni ongxamisekileyo wokuqhambuka kwesifo somlomo (FMD), okuphawulwa kukunqongophala kwezitofu zokugonya.

Nangona kunjalo, iinkokeli zeshishini ziye zaqinisekisa abachaphazelekayo ukuba akukho sizathu sokukhathazeka, njengoko iSebe lezoLimo liqinisekisile ukuba izitofu zokugonya zisendleleni ezayo kweli loMzantsi Afrika.

UDewald Olivier, uMphathi weeNkonzo zoShishino lweNyama eBomvu, kutshanje uthe uqhambuko lweFMD lwangoku luyalawulwa, kodwa alukachazwa njengoluphantsi kolawulo ngokupheleleyo.

"Uqhambuko lukwiindawo ezithile, kunye neendawo ezilinganiselweyo kunye nezithintelo zokuhamba ukunciphisa ukusasazeka. Okubalulekileyo kukuba ishishini kunye norhulumente basebenza ngokusondeleyo kunakwiminyaka edlulileyo, nephucule indlela yokuwuphendula lo mba," utshilo.

Ngokumayelana nezitofu zokugonya, uOlivier wongeze ngelithi ukuba ngoku kukho ukusilela ngokunxulumene nemfuno yelizwe lonke.

"Ezinye izitokhwe zikhona kwaye zisasazwa ngokucwangcisiweyo, kodwa azikakwaneli ukufikelela yonke imihlambi esemngciphekweni omkhulu," kutsho uOlivier.

"Izitofu ezongeziweyo zogonyo ziyaphandwa ukuze zibonelelwe, ezisuku ngemveliso yalapha ekhaya kunye namanye amajelo yobonelelo lwamazwe angaphandle, kwaye kulindeleke ukuba zihanjiswe kwiinyanga ezizayo. Okuphambili kuhleli kukukhusela inkqubo yobonelelo olungaguqukiyo ukuqinisekisa imijikelo yogonyo rhoqo kunogonyo olungacwangciswanga."

UGqirha Frikkie Mare, uMphathi woMbutho wabaVelisi beNyama eBomvu (RPO), uthe ukuqhambuka kweFMD kuseneziganeko ezintsha ezixelwayo njengoko urhulumente kunye neshishini besebenza ukulawula oku kuqhambuka.

Kwinyanga ephelileyo, iKwaZulu-Natal Agricultural Union (Kwanalu) iphinde yahlaba ikhwelo layo lokuba kwenziwe isibhengezo sentlekele kwiphondo kunye nempendulo elungelelanisiweyo nequkayo – leyo ixhobisa bonke abanikazi bemfuyo ukuba bathobele imigaqo yolawulo lwezifo logama iqinisekisa ukuba akukho mfama ushiyeka engenankxaso efunekayo ukuze aphile.

IKwanalu yathi kwiindawo ezininzi zasemaphandleni, ukuthengiswa kwesilwanyana esisodwa yindlela yokuphila yeentsapho, kodwa ngoku kukho izithintelo zokuhamba, abaninzi bazifumana bengaphakathi kokusinda kunye nokusemthethweni.

"IKwanalu ilumkise ngelithi ngaphandle kokuba iindlela zenkxaso ezingxamisekileyo zaziswe, kubandakanywa imfundo, ukufikelela kwimvume ngefowuni, imarike ngaphakathi kweDMA, kunye neenkonzo zonyango lwezilwanyana, ukuthotyelwa kuya kuhlala kungenakufikeleleka kwabaninzi."

USandy La Marque, uMphathi weKwanalu, uthe babona uxinzelelo olumandla kuyo yonke ibhodi.

"Ezinye zezona ndawo zorhwebo zisesichengeni sokuvalwa, ngelixa amafama amancinci ejongene nokukhetha okungenakwenzeka phakathi kokulandela umthetho nokondla iintsapho zabo," utshilo.

UDipepeneneng Serage, uSekela Mlawuli Jikelele weSebe lezoLimo, uthe imeko yentlekele ingqongqo kuneNdawo yoLawulo lweNtlekele.

"Ukuqhambuka kweFMD akuyi kuhlangabezana neemfuno zesibhengezo sentlekele. Silindele amayeza okugonya amaninzi eFMD kwaye sikwinkqubo yokungenisa amanye angakumbi," utshilo uSerage.