IKomiti yeMicimbi yezoRhwebo, uShishino noKhuphiswano ivakalise inkxalabo malunga ne30% yerhafu yempahla esuka kumazwe angaphandle eya kuthi ibekwe yiMelika kwizinto ezithile ezithunyelwa nguMzantsi Afrika, ukususela ngomhla we7 kweyeThupha.
Image: Lee Rondganger/IOL
IKomiti yeMicimbi yezoRhwebo, iShishini kunye noKhuphiswano ivakalise inkxalabo malunga ne30% yerhafu yempahla ethunyelwa kumazwe angaphandle eceba ukumiselwa yiMelika kwizinto ezithile ezithunyelwa nguMzantsi Afrika, ukususela ngomhla we7 kweyeThupha.
Oku kuphakamise inkxalabo malunga neziphumo ezinokubakho kumacandelo abalulekileyo oqoqosho lwaseMzantsi Afrika.
Ngexesha lentlanganiso ebibanjwe ngenyanga yeSilimela, ikomiti ithethe neSebe lezoRhwebo, uShishino noKhuphiswano (DTIC) ukuhlola ubume bobudlelwane borhwebo boMzantsi Afrika neMelika, kwakunye namanye amahlakani ehlabathi.
Irhafu esanda kubhengezwa yaseMelika, eza kuchaphazela amazwe amaninzi kunye noMzantsi Afrika, ineempembelelo ezinzulu kumacandelo afana neleemoto, ezolimo—ingakumbi iimveliso zeorenji—nentsimbi, zonke ezingundoqo kuqoqosho lwaseMzantsi Afrika kunye nemarike yemisebenzi.
Ngokwembali, uMzantsi Afrika ubunobudlelwane obuqinileyo borhwebo neMelika, kwaye iMelika iliqabane lesibini ngobukhulu borhwebo loMzantsi Afrika.
Ngo2024, iimveliso zoMzantsi Afrika ezithunyelwa eMelika zibalele malunga ne8% yeempahla ezithunyelwa ngaphandle elizweni jikelele, nezixabisa malunga neR156.6 billion. Oku kuthunyelelwa kweempahla kumazwe angaphandle, malunga nama43% kubandakanya iimveliso ezenziweyo, ubukhulu becala iimoto kunye nezixhobo zezithuthi, kunye neemveliso zemigodi (50%) kunye neemveliso zezolimo (7%).
Njengomrhwebi omkhulu wempahla yaseMelika kwiAfrika kumazwe akwisub-Sahara, uqoqosho loMzantsi Afrika lomelezwe ziinzuzo zokurhweba, nto leyo evelisa urhwebo neempahla ezivela ngaphandle ezixabisa malunga neR120.2 billion ngo2024.
Le ntsebenziswano ikhuthaze imeko apho iinkampani zaseMelika ezingaphezu kwama600, eziquka amagama aziwayo afana noFord, iCoca-Cola, noGoogle, zishishina eMzantsi Afrika, zibe negalelo ekudaleni imisebenzi kumacala omabini: imisebenzi engama132 000 eMzantsi Afrika kunye nama7000 eMelika evela kumaqumrhu aseMzantsi Afrika.
Ngenxa yezi rhafu zintsha, ikomiti iphakamise izikhalazo malunga nefuthe elithe ngqo kukhuphiswano lwempahla yoMzantsi Afrika ethunyelwa ngaphandle.
Irhafu eyongezelelekileyo inokuthi inyuse amaxabiso eempahla zaseMzantsi Afrika kwimarike yaseMelika, nto leyo enokuthi ithintele imfuno kunye nokuphazamisa iinkqubo ezimiselweyo ezidala iimveliso okanye iinkonzo. Utshintsho olunjalo lunokukhokelela ekwehleni kwemveliso yasekhaya kunye nelahleko enkulu yemisebenzi ukuba ezinye iimarike azinakuqiniswa.
Kukwakho inkxalabo malunga nokuba irhafu inokutshintsha njani na imeko yangoku yokuthunyelwa kwempahla kumazwe angaphandle eMzantsi Afrika.
Malunga nama43% eemveliso zoMzantsi Afrika eziya eMelika ziimveliso ezenziweyo, nakuphi na ukuncitshiswa kweli candelo kunokubangela imingeni, ngakumbi xa kuthelekiswa ne38.7% yempahla ethunyelwa ngaphandle elizweni jikelele equka iimpahla ezenziweyo.
Ukuthomalalisa le mingcipheko, uMzantsi Afrika kutshanje uye wazisa iqhinga leButterfly Strategy elijolise ekukhuthazeni ukuhluma kwemizi mveliso kunye nokwahluka kobudlelwane borhwebo.
Amacandelo aphambili esi sicwangciso-qhinga abandakanya ukugxila kwimveliso kunye nokwahluka kweemarike, uthethathethwano lorhwebo olwandisiweyo, kunye nemigaqo yomthetho elungelelanisiweyo ukuze ilungele imingeni yehlabathi. Ikomiti, kunye norhulumente, ikhuthaza uthethathethwano oluhlaziyiweyo kunye neMelika, igxininisa imfuno ebalulekileyo yesivumelwano sorhwebo kunye notyalo-mali olusebenzayo ukujongana nemiba eqhubekayo.
UMzwandile Masina, uSihlalo wale komiti, uphawule ngokubaluleka komanyano ngeli xesha libalulekileyo lothethathethwano.
"Bonke abemi boMzantsi Afrika kufuneka babambisane norhulumente kwaye bathethe ngazwinye ngeli xesha linzima," utshilo.
Njengoko amazwe ahlukeneyo ehlabathi ekwajongene neenkxalabo ezifanayo zerhafu, ukugcina isicwangciso esibambeneyo kubalulekile ukukhusela uqoqosho loMzantsi Afrika.
Kwimeko ephawulwe luphazamiseko, urhulumente woMzantsi Afrika kunye nekomiti yakhe bahlala bezibophelele ekusebenzisaneni noogxa baseMelika ukunqanda naziphi na iziphumo ezibi zezi rhafu, ngaloo ndlela bebethelela ukubaluleka kobudlelwane borhwebo phakathi kwala mazwe mabini kunye nokufuna iindlela zokukhula kunye nophuhliso.