‘Masingabekwa umpu entloko yiContralesa’

Unobhala weANC kuzwelonke uGwede Mantashe ngethuba esenza intetho ethe qabavu ngobomi bowayesakuba nguMongameli weANC uOliver Reginald Tambo eNgqushwaumfanekiso: Siyanda Zakhe

“IContralesa mayiyeke ukusigrogrisa ngokusibeka umpu entloko, ifune sivume kwanto iyithethayo.” La ngamazwi kaNobhala weANC kuzwelonke uGwede Mantashe ephefumla kwingqumbo yombutho weenkosi zoMzantsi Afrika iContralesa (Congress of Traditional Leaders of South Africa) ethabathe isigqibo kwelokuba iguzuke kwisithethe sokuxhasa iANC.

Kwindibano yekomiti ephezulu yeContralesa ebibanjwe eRhawutini, umba wokuba lo mbutho weenkosi ubhaliswe njengeqela lezopolitiko, kwaye ungenele unyulo luka-2019 uye washukuxwa nangona nje isigqibo sixhomekeke kwiziphumo zendibano ephakathi kweenkokeli zeContralesa neANC ezakubanjelwa eLuthuli House eRhawutini ngoMvulo esiya kuwo (14 November).

Phakathi kwezikhalazo zeContralesa “kukungahoywa” kweenkxalabo zeenkosi kwimiba eliqela, equka ulawulo lomhlaba, nokunqongophala kwezixhobo zokusebenza zeenkosi.

UNobhala weContralesa kuzwelonke uNkosi Xolile Ndevu uthi iliqela imiba ekudala beyiphakamisa neenkokeli zeANC kodwa ingahoywa. “Simbhalele amatyeli uMantashe engasiphenduli, lo nto ibonisa ukungakhathaleleki kwethu,” utshilo uNdevu.

“Lo rhulumente ukhokelwa yiANC watshintsha iinqila zethu (Tribal Authority) wathi ngamabhunga (Tribal Councils). Lo nto yaqala ukutheza amandla eenkosi kuba la mabhunga aphantsi korhulumente kodwa akanikwa zixhobo.

“Kumba womhlaba, asoneliseki yindlela urhulumente aqhuba ngayo izinto. Sibona ukuba kuqhutywa okungathi umhlaba ngokarhulumente. Umhlaba ngoweenkosi hayi urhulumente,” utshilo uNdevu.

Kodwa uMantashe uwaphikisile la mabango kaNdevu. “IContralesa mayize kuthi sithethe iyeke ukusigrogrisa ngokusibeka umpu entloko. Kumba womhlaba, iContralesa mayiyazi into yokuba umhlaba ngowabantu,” utshilo uMantashe.

UMantashe ukwatyhole iinkosi ngokufuna ukuthunyelwa kwizikhundla zopolitiko zeANC ezifana nasePalamente.

“Umbuzo wethu kukuba xa zonke iinkosi zithunyelwa ePalamente, abantu bazakushiyeka bekhokelwa ngubani ezilalini?” kubuza uMantashe.

UNdevu uthi asiyonyani isiphakamiso sikaMantashe sokuba iinkosi zifuna ukuthunyelwa kwizikhundla zopolitiko.

IContralesa yasekwa ngo1987 ngenkxaso engummangaliso yeUnited Democratic Front kwaneANC. Ukusukela ngoko, iContralesa ibithe gqolo ukuxhasa iANC, apho iinkosi bezivula amakomkhulu okuba agaye inkxaso uKhongolose.

Kumnatha wayo wonxibelelwano (website) iContralesa iziqhayisa njengombutho omele zonke iinkosi.