Kutheni sibasez` olujijiweyo ikho ixibhiya?

Phambili phaya, ooxholovane namaxhwangusha afana nathi aba sisese sikolweni, izikhokelo zabacebisi beSebe lezeMfundo, izicwangciso zeentloko zamasebe (HODs) ngaphakathi ezikolweni, imikhomba-ndlela yabahloli bezemfundo ababefana noobawo uHanisi noobawo uMaqungu kweleMpuma Koloni, zazicace gca kwaye zingqinelana zikwafanelana twatse neemfuno kwanemiqathango elindelwe kumaziko emfundo enomsila afana neeKholeji neeYunivesithi.

Nindive kakuhle zidwesha zakowethu, andithi izikhokelo neengcebiso kwanezicwangciso zamagosa eSebe lezeMfundo kwanezo zezigqeba zolawulo kwizikolo zanamhlanje ziyafeda okanye ziyasilela, koko ndithi eziya zelaa xesha lethu, kuthi bafundi belaa xesha, zazichanekile kwaye zithe ngqo!

Kula minyaka yethu sise sesikolweni, ebesithi ubani akufikelela kwibakala lethoba (Grade 11 ngokwezi mini), enze izifundo eziza kumlungela ngokuchanekileyo kwibakala leshumi (Grade 12). Ngenxa yokuba umfundi ngamnye wayekhetha izifundo akholwa ncakasana zizo, izifundo anomdla ongapheliyo kuzo, kwanezo zingqamene nekhondo lomsebenzi anokuthanda ukulilandela, uninzi lwezikolo zaziba nabafundi abaliqela abaliphumelela emagqabini ibanga leMatriki. Kule mihla, phakathi kwezifundo ekulindeleke ukuba bazenze abafundi kwiBakala le-12, kukwakho nezifundo ezibini ezinendawana endikhwinisayo, ezi zifundo ke seso soLwazi olubanzi ngeziBalo (Mathematical Literacy) kunye nezifundo zoLwazi jikelele ngezoBomi (Life Orientation).

Umbuzo endinawo malunga nezi zifundo ngulo: Ingaba le Mathematical Literacy ikumgangatho omnye nala Maths ka-Standard Grade sasiyenza thina sisese sikolweni, kwaye ingaba le Life Orientation yahluke njani kula Guidance yayifundwa sithi sisese sikolweni?

Kootitshala nakubafundi endiye ndadla nabo imbadu malunga nezi zifundo, liphuma litsola elokuba noko umgangatho weza zifundo zezibalo zangaphambili zeMaths uStandard Grade, wawuphakamile kwaye unako nokwamkeleka kumaziko emfundo enomsila. Baqhuba bathi izifundo zeMaths Literacy zigxila kulwazi-banzi ngezibalo, kungangenwa nzulu, kwaye loo mfundi wenze ezi zifundo, wazi mhlophe ukuba azibalwa nokubalwa xa enomnqweno wokwamkelwa kumaziko emfundo enomsila.

Kukwanjalo ke nakwiLife Orientation. Abo bafundisa nabafunda esi sifundo, banendawo ethi esi sifundo asahlukanga kuya phi kula Guidance sasiyifundiswa ngootitshala uBhalindlela nootitshalakazi uVazi kweza zikolo zakowethu eCumakala (Stutterheim), kuba njengala Guidance, iLife Orientation nayo igxile kwizakhono zobomi. Umahluko ngowokuba laa Guidance yangaphambili, yayingahlolwa kuba ngelo xesha kwakusaziwa ukuba ayibali kakade xa umfundi enenjongo yokuya kufunda kwiziko lemfundo enomsila.

Nale Life Orientation ifundwayo namhlanje, nokuba iyahlolwa kwaye abantwana bethu bafumana amanqaku aphezulu kuyo, ayibalwa okanye ayijongwa nokujongwa xa umfundi esiya kubhalisa kwiziko lemfundo enomsila. Bambi kubafundisi-ntsapho nabafundi endithethe nabo, bakwathi le Life Orientation kukhangeleka ngathi ifakwe ngurhulumente kwikharikhyulam ngeenjongo zokunyusa amanqaku namanani abafundi abaphumelela iBanga le-12 kuphela, kuba ke ngaphaya kwebanga le-12, ifana nje ngokungathi ngunondinditha kaxhaph`udaka wento engenamsebenzi!

Kwizikolo ezine zasemzini endikhe ndaya kusabela kuzo, zikolo ezo zihlala zinabafundi abaphumelela emagqabini, noninzi lwabo luphele lungena ngaphandle kwemikhinkqi kumaziko emfundo enomsila, ndifumanise ukuba bonke abafundi kwezo zikolo baye bayalelwe ukuba xa bekwibakala leMatriki, kumele bathathe nesinye isifundo esongezelelweyo, ukuze endaweni yale Life Orientation, kuthathwe amanqaku eso sifundo songezelelweyo (Extra subject).

Ukuba abo bafundi bathatha neMaths Literacy, baye bayalelwe ukuba baphele bethatha izifundo ezibini ngaphezu kwezo zingumlinganiselo ofanelekileyo (two extra subjects). Ezo zifundo ke xa befika kumaziko emfundo enomsila, kuthathwa amanqaku azo kubekwe ecaleni lawo eMaths Literacy neLife Orientation, ngenene bangene batshotshele entla kuloo maziko emfundo enomsila.

Yintoni ebangela ukuba nakwezethu izikolo bangakhuthazwa ngolu hlobo abantwana bethu? Kutheni belityaziswa okanye belahlekiswa ngokwenza iMaths Literacy neLife Orientation ezingathathelwa ngqalelo kumaziko emfundo enomsila? Uninzi lwabantwana abasuka kwizikolo zase zilokishini nase zilalini abaza kubhalisa kumaziko emfundo ephakamileyo, bafika bashotelwe ngamanqaku okuthathwa ngenxa yokuba neMaths Literacy neLife Orientation kwizatifiketi zabo. Ezo zikolo zethu ziyibone kusese kuseni le meko yokuntlanywa ngeMaths Literacy (Maths Lit) neLife Orientation (LO), ndiziqhwabela izandla, ngethemba lokuba nezinye zakuzeka mzekweni! Ukuba siqhubekeka siyeka abantwana bethu bafunde i-Maths Lit ne-LO, kufana ngokungathi sibantlama ngokubanika ubisi olujijiweyo ikho ixibhiya, ucwambu nengqaka!