Jafta: isiXhosa sifundiswa ngabantu abangasithandiyo

IYunivesithi yaseFort Hare inike imbeko uNjingalwazi uNompumelelo Dorcas Jafta ngenxa yenxaxheba yakhe ekukhuliseni nokuphuhlisa ulwimi lwesiXhosa eMzantsi Afrika.

Le njingalwazi inikwe isidanga sobugqirha kwiilwimi zaseAfrika yiyunivesthi yaseFort Hare ngenxa yenxaxheba yakhe ayidlale ukufundisa isiXhosa ezikolweni nakumaziko emfundo ephakamileyo. UNjingalwazi Jafta nonomzila ofundekayo ukufundisa nokunabisa iingcambu zolu lwimi kwizizukulwa ezahlukileyo zabo bantetho isisXhosa.

“Ndiqale ngofundisa ndisebenza njengotishalakazi eSt Matthews eQoboqobo naseJabavu eDikeni, kulapho umdla wam kulwimi lwesiXhosa ukhule khona,” uthethe watsho uJafta.

Uncoma abo babemfundisa kumabanga aphakamileyo ngelithi ngabo abaseka isiseko esihle emsebenzini wabo.

“Ingxaki yolwimi lesiXhosa ngoku sifundiswa ngabantu abangasithandiyo benza kuba bephangele, mna ndakhuthazwa ngutishala wam uMluleki Ludidi ngenxa yendlela nomdla awayenawo kulwimi lwesiXhosa,” ucacisa atsho uJafta.

Le ngcungcu yasesikolweni ineminyaka engamashumi asibhozo ananye yalibonayo ilanga.

Le njingalwazi ikhe yangenelela ngexesha lorhulumente wephandle laseTranskei ngethuba umsasazi weendaba wodumo uSanuse Nqoloba wayesengxakini kurhulumente ngenxa yendlela asebenzisa ngayo ulwimi.

“Kaloku isityholo sikaSanuse sasisithi uyathuka xa ethetha, oku kungenxa yamagama amatsha awayewasebenzisa ekuthetheni nasekubhaleni kwakhe,” utsho. Eli tyala lalo msasazi wase- Julukuqu labangela ukuba akrobe kancinci phambi komantyi ecacisa ngendlela eyayikrokrelwa ukuba ithuka urhulumente welo xesha.

“Ndikunye nonjingalwazi Mbadi safika sabaxelela enkundleni ukuba akanatyala lo mntwana uhombisa ekwakhulisa ulwimi lesiXhosa kuba nam ndandiyithanda indlela athetha nafunda ngayo isiXhosa,”uthethe watsho uJafta.

Oku kwabangela ukuba lisinde irhamba laseJulukuqu kwezo zihange zalo rhulumente wayengxamele ukusuluza. “Mna ayikho incwadi endiyibhale ndindodwa koko ndisebenze nabanye abantu kwiincwadi eziquka incwadi ethi Sazi isiXhosa ndikunye noBomela, Qaba no Thaphi,” utshilo unjingalwazi.

Owona umsebenzi mkhulu awenzileyo ibekukusebenzisa iincwadi eziquka Ingqumbo Yeminyanya ukukhuthaza abafundi bakhe ekufundeni nasekuthandeni isiXhosa.

“Ezi ncwadi bendiziguqula ndizenze umdlalo waseqongeni abantu bawonwabele ngeyona ndlela, batsho abafundi bakwazi ukulandela zonke iikona zebali elo,” uthethe oko uJafta.

Le njingalwazi ibhale amaphepha ezemfundo athe apapashwa kwimiqulu eyahlukileyo eMzantsi Afrika eAfrika nakumazwe angaphandle.

“Kwingxoxo zam kula maphepha bendivelela iindlela ezahlukileyo zokukhuliswa kwanokuhlonitshwa kweelwimi zethu apha eAfrika, kwaye ndiyakholwa ukuba ndiyidlalile eyam indima kuko konke oko,”utsho.

UJafta ebengaqali ukuwongwa ngesidanga sobugqirha yiyunivesithi yeli loMzantsi Afrika. “Ndiqalwe yiUniversity of Port Elizabeth, kwalandela iUnitra, esi ndisifumana eFort Hare sesesithathu, zonke zezobugqirha ngenxa yomsebenzi wam esiXhoseni.

Uhambisa athi isidanga sakhe sokuqala sobugqirha usifundele kwiyunivesithi yaseStellenbosch esenza ulwimi lesiXhosa.

“Andaneliseki mna yindlela amajelo eendaba aqhuba ngayo ulwimi lethu, bendicinga ukuba kuzakubakho amaqonga apho kuzakuhlalutywa iincwadi zabantu ezibhalwe ngolwimi lesiXhosa, konke oko ngeenjongo zokukhuthaza abantwana ukuba bafunde bathande isiXhosa,” uthethe watsho uJafta.

Uthi, iilwimi zehlabathi zisengxakini ngenxa yokuba kukho izinto ezininzi ezikhuphisana neelwimi kule mihla ezibangela ukuba abantu bayeke ukuthanda iilwimi zabo. UNjingalwazi Jafta ubeke phantsi iintambo njengomhlohli kwezi yunivesithi zahlukeneyo ngonyaka ka 2000.

Usebenze njengenjingalwazi ephume izandla kwizifundo zeelwimi zaseAfrika eFort Hare naseUnitra nakwamanye amaziko emfundo ephakamileyo.