Imfundiso kuvingco lweKhorona!

Ilizwe loMzantsi Afrika ngokubanzi, sele likwisithuba sokuleqa iiveki ezintathu kuvalwe kwaze kwavingcwa onke amazibuko kwaneenkalo zobomi ngenxa yobungozi bentsholongwane eyosulelayo ebizwa ngeCovid-19, nehamba nesifo esingugqugqisayo iKhorona.

Phantsi kwale meko yokuvingcwa kweenkalo zobomi babantu ngokubanzi, kuninzi okuye kwaqapheleka, kwaphawuleka kwaze kwanemfundiso kuthi nangendlela esiphila ngayo.

Ezinye izinto eziphawulekayo ngenxa yovingco, zizinto ezibuhlungu nezihlasimlisayo, ukanti kwelinye icala, zibekho nezo zincomekayo nezinokuhambelana nokuphuhla nokwakheka kwesizwe.

Olu vingco lusityhile amehlo satsho safunda nto kulo ngeendlela ezahlukileyo. Okokuqala, sikhula sifundiswa into yokuba intlalo kaXhosa, yintlalo yobunye, intlalo yomanyano, intlalo yonxibelelwano phakathi kwamalungu osapho, amalungu entlalo kwanoluntu ngokubanzi.

Kaloku kwaindlela le umzi umi ngayo, ikhuthaza ubunye nokufuthelana okumandla. Kungoko umzi wemveli wakwantu wawusakhiwa ube ngamanqugwala, manqugwala lawo ajonge ngqo kwiintlanti zomzi lowo.

Indlela le kuhlalwa ngayo kula manqugwala aziwa kwezi ntsuku njengooronta okanye oorantawuli, yimeko ekhuthaza isangqa, kuba abantu abahlali kumbindi okanye kwisizikithi senqugwala, bahlala emacaleni ngokwesangqa.

Kaloku kwantu ayikhuthazwa into yokuzibona ungowena mntu uxabisekileyo nomakaxatyiswe ngaphezu kwabanye, kungoko kungahlali mntu esizikithini senqugwala, suka bonke bathi thande ngokwamabakala abo kusapho apha emacaleni enqugwala.

Nasebuhlanti ke kukwanjalo, akuhlalwa embindini phaya ngakumthathi, kuhlalwa emacaleni ukuze abantu bajongane, bafuthelane, kuxoxwe kunxityelelwane kujongenwe. Kubuhlungu ke ngoku ukuva okokuba nangona olu vingco ludalwa yile Khorona beluza kusinika ithuba lokuphinda sibe moyamnye sifuthelane ngokwakhana njengeentsapho, kusuke kuvakale ukwanda kwezehlo zokuxhatshazwa kwamanina nabantwana kwiintsapho zethu.

Ingaba bethu kwalatha ntoni oku? Ingaba kwalatha ihlazo lokuba ngoku sizelwe zizihlwele namanyange ayethanda ubunye beentsapho, thina kwezi zethu iintsapho zanamhlanje asikwazi kuhlalelana okanye kuhlala kunye ngoxolo nokonwaba?

Inokuba yintoni le isusa umntu esihlalweni ukuze azibone exhaphaza, edlwengula okanye esonzakalisa omnye endaweni yokumthanda nokumxabisa, kwaye asebenzisane naye ekwakheni ikhaya elo labo kwanesizwe sakowabo?

Kananjalo, ngeli lixa kuthwe makhe sizivalele emakhaya, siphume kuphela xa sinyanzelwa zizidingo ezizizo ezifana nokutya okanye ukuya kwiindawo zonyango, kuvakala ukuba abanye kumlisela nomthinjana wezwe lakowethu, abakwazanga kunyamezela unxano lobhelu lomsele, suka benza ihlazo lokuya kuqhekeza kwiivenkile zotywala, kwabiwa obo tywala ukuze kuselwe kushushwe, noko kushusha kukhokelele kundonakele nokosuleleka oku bekunqandwa.

Akukho nto iyingozi ukogqitha isizwe esingoomahlal’eshushu. Asazi kusini na ukuba isizwe esishushayo sisizwe esoyisiweyo?

Asazi kusini na ukuba isizwe esingekho ngcathu etywaleni sisizwe esitshabalalayo? Noko zidwesha zakuthi khanilungise ukuhlala, nibuxabise ubungcathu etywaleni nakwiziyobisi.

Akukho nto indichulumancise ukogqitha le yokuba abantu abaninzi kumaphephandaba, kwiitshaneli zikamabonakude nakoonomathotholo, bevakalisa ukuba ngenxa yolu vingco lweKhorona, baphele beba ngcathu etywaleni nasekutshayeni icuba.

Bambi bade bazincoma besithi bebengazi ukuba usuku lungaphela bengaselanga tywala okanye bengatshayanga cuba. Kude kwabakho nabathi olu vingco lubandakanya ukuvalwa kokuthengiswa kotywala necuba, lubakhuthaze nasekubeni bazibone sele bethatha izigqibo zokuliyeka icuba, nokubuyeka utywala okanye babe ngcathu ekubuseleni.

Kwangenxa yolu vingco, iingxelo zobalomanani lwezehlo elizweni, zikwabonise ukuba nabo basebenzisa iziyobisi, baphele besehla kwizinga lokuthatha iziyobisi, kangangokuba abanye babo baya kuzingenisa kwimizi ekhuthaza ukuyekwa kweziyobisi.

Namanani ophango noqhekezo kuphawuleke ukuba ehlile, oku kuthethe ukuba ngokuvalelwa kwabantu nokuvingcwa kweendawo ezithile, uninzi lwabantu luye lwahlala ngoxolo nangokukhuselekileyo.

Uninzi lwabantu belukwancoma nendlela oluzilolonga ngayo imizimba neentsapho zabo emakhaya, bambi bethetha ngokufunda iincwadi kunye, ukubaliselana amabali, nokubukela kunye iinkqubo ezakhayo kumabonakude.

Zonke ezi zinto, ziveza ukwakheka kobuntu, busakhiwa luvingco lweKhorona. Umnqweno wam kolu vingco, ngowokuba kubekho nje indlela yokuzinzisa uqoqosho lwesizwe, ukuze abantu bangalahlekelwa yimisebenzi.

Okona kundonwabisileyo, lupapasho lokuba ulimo nokufuya alukhange luchaphazeleke ncam kuyo yonke le meko yovingco, kuba ke ukuveliswa kokutya, zinto ezo zisuka emhlabeni ekulinywa nekufuywa kuwo, lelinye icandelo elingavingcwanga. Oku kwalatha ntoni?

Kwalatha ukuba xa ungumlimi nomfuyi, njengemaXhosa asendulo, awunakuze usokole okanye uhleleleke, ingakumbi ukuba uyalazi ixabiso lomhlaba nemfuyo.

Nceda Thixo wookhokho bethu, ncedani manyange, malide livele ichiza kubhange le Kholona!